Iedereen op zoek naar het Jan-Hendrik Bormanspad !

 

Jan-Hendrik Bormans werd op op 17 november 1801 geboren in Sint-Truiden Hij was de zoon van tabakshandelaar en gemeenteonderwijzer Willem Bormans uit Gingelom en Marie Françoise Vandevelde. Van Jan-Hendrik Bormans onthouden we vooral zijn onverdroten strijd voor het Nederlands, zelfs in het Frans, zijn groot volume aan boeken en het feit dat arrogante Hollanders niet van hem moeten weten. In 2005 kreeg hij een pad met zijn naam, maar geen mens die het op een kaart kan vinden.

 

Jan-Hendrik was leerling aan het College in Sint-Truiden en studeerde vervolgens klassieke talen in Luik en keerde terug naar Sint-Truiden als docent en principaal van het College Sint-Truiden (1825-1834). In die periode bekommerde hij zich om het moedertaalonderricht. Professor is hij nooit geweest en als die titel hem wordt toegewezen, dan is dat te danken aan het feit dat alle leerkrachten van een college indertijd  met ‘professor’ aangesproken werden, naar het Franse “professeur”. In 1834 werd Bormans rector van het College van Hasselt (1834-1835).

 

Beroemde zoon
Ondertussen was hij ook getrouwd met Maria Esselen uit Kozen en tijdens dat jaar werd ook zijn zoon Stanislas in Hasselt geboren. Die zoon werd even beroemd als zijn vader en werd op zijn beurt doctor in de wijsbegeerte en letteren en was werkzaam als historicus, archivaris en conservator van het rijksarchief in Luik en Namen. Ook was hij hoogleraar aan de Universiteit Luik.

 

Vervlaamsing in Gent
In 1835 werd Jan-Hendrik Bormans hoogleraar Nederlandse en later Griekse letteren aan de Rijksuniversiteit Gent (1835-1837). Daar kwam hij in contact met Gentse flaminganten en groeide zijn interesse voor het Middelnederlands. Hij werd vervolgens hoogleraar klassieke talen aan de Rijksuniversiteit Luik 1837-1865, vanaf 1851 ook Nederlands. Lid van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten in 1847. Als lid van de Spellingscommissie was hij de promotor voor de eenmaking van de Noord- en Zuid-Nederlandse spelling: eindelijk zou men Nederlands hetzelfde gaan schrijven in Vlaanderen en Nederland.

 

Vlaamse taalprotestanten waren ronduit tegen
Maar dat was een werk van heel lange adem want de zere tenen van Vlamingen en noorderburen, die moesten ontweken worden, waren talrijker dan de woorden waarvoor men een eenvormige schrijfwijze zocht. In zijn streven naar aansluiting bij de Noord-Nederlandse schrijfwijze wilde hij verdergaan dan andere vooraanstaande Vlaamse commissieleden als Willems (het Willemsfonds) en Jan-Baptist David (het Davidsfonds). Maar omdat het schrijven van zijn verslag bijna twee jaar aansleepte, zagen de anti-Hollandse taalprotestanten de kans om zich sterker tegen de voorstellen van de commissie te weren, en dus werd het initiatief op zeer, zeer lange baan geschoven. Het rapport van Bormans bracht zoveel commotie teweeg, dat men besloot een taalcongres te houden voor Vlaamse letterkundigen om de spellingskwestie te beslechten. 

 

Literatuurstudie en zelf schrijven
Hij was ook lid van de Commission permanente chargée de la publication des anciens monuments de la littérature flamande die zich 1848, in de taal van Molière, boog over de Vlaamse literatuur. Hij schreef zelf ruim 63 boeken en bijdragen over Latijnse taal– en letterkunde, over de Oudfranse literatuur en Middelnederlandse letteren. Maar ook de lokale geschiedenis hield hem bezig. In 1850 publiceerde hij Het leven van Sint-Christina de Wonderbare en in 1857  Het leven van Sint-Lutgard. In 1857 kondigde hij zelfs de ontdekking van de Sint-Servatiuslegende van de hand van Hendrik van Veldeke aan.

 

2005: het Jan-Hendrik Bormanspad

We onthouden nog van begin vorige eeuw het onuitgevoerd plan voor Bormansfeesten in Sint-Truiden (1903) en vergeefse oproepen voor een straatnaam in 1908 en in 1975. Uiteindelijk werd de naam voor een “pad” gepland in 2005. Maar ook hier weer: het pad mag er dan wel ooit “gestaan” hebben of “geweest” zijn, maar geen mens weet het liggen. Het “zou” zich bevinden tussen de Stapelstraat en de Kazernevest, waar Bormans zou geboren zijn, en is noch op google noch op de stadsplannen met het blote oog te ontdekken. Het bewuste stuk, de verlenging van de Tiensevest naar de Kazernevest, heet overal steevast ‘Kazernestraat’. In zijn geboortestad Sint-Truiden, waar hij studeerde en zijn carrière begon, is er bitter weinig dat herinnert aan deze eminente geleerde, taalkundige, promotor van het Nederlands 200 jaar geleden en veelschrijver. In andere steden zou al lang vereerd zijn met een standbeeld, hoe bescheiden ook of een straat of pad met een echt straatnaambordje! Of is het omdat hij in Luik overleden is op 3 juni 1878? Hooftijd voor cultuur minnend Sint-Truiden om in actie te schieten en de politici om te zorgen voor een straatnaambordje.

 

Hollandse arrogantie

“Je zou denken dat we met een uitzonderlijk genie te maken hebben: professor vanaf zijn zeventiende, en bijzonder hoogleraar te Gent op zijn 34ste. De terminologie is wat verwarrend; met professor wordt hier gewoon een leraar bedoeld. En dat bijzonder hoogleraarschap in Gent was iets wat wij tegenwoordig een assistentschap of iets dergelijks zouden noemen. In werkelijkheid is Bormans nooit gepromoveerd. Des te vreemder is het dat hij in 1837 wel een hoogleraarspost te Luik wist te bemachtigen, die hij zou houden tot 1865. Hij overleed in 1878. Geen uitzonderlijk genie, maar iemand die blijkbaar de schijn wist te wekken dat hij vreselijk geleerd was dus.” Op deze manier beschrijft Viorica Van der Roest, een Nederlandse schrijfster-journaliste die zichzelf redacteur en wetenschappelijk onderzoeker noemt, onze Jan-Hendrik Bormans. Ze laat van het baanbrekende werk van deze Truienaar voor het Nederlands geen spaander heel en verklaart schaamteloos dat Bormans een charlatan was in haar artikel over het Oervlaams. Het getuigt van Hollandse arrogantie naar Vlaanderen en de vechters voor het Nederlands toe. Ik vrees dat we nooit één volk zullen worden met dergelijke individuen. Ook al omdat hun Nederlands … al lang geen Nederlands meer is maar een bastaardtaal, het Nederengels.

Aanvullingen, opmerkingen, positieve feedback en verbeteringen zijn HIER steeds welkom.